Uwaga kleszcze!

kleszcze button

 

 

Sezon na kleszcze właśnie się rozpoczął. Dowiedz się jak chronić swojego psa.

 

Kleszcze. Zdecydowanie nie wzbudzają sympatii. Również przez to, że głównie kojarzą się z chorobami, które przenoszą. Zapaleniem mózgu, boreliozą i siejącą postrach wśród właścicieli psów babeszjozą. Kleszczowy temat jest z roku na rok coraz popularniejszy (związane jest to z coraz bardziej powiększająca się populacja kleszczy i ich coraz częstszym występowaniem na terenie całej Polski), a co za tym idzie wiemy o nim coraz więcej. Ale czy wszystko? I czy nadal w naszych głowach nie zalegają jakieś mity czy przekłamania?
Jako, że tak zwany sezon kleszczowy właśnie się zaczyna, postaramy się przybliżyć podstawową wiedzę o samych kleszczach oraz, w kontekście psów, o chorobach i zabezpieczaniu.

kleszcze kleszcz

Kim jest kleszcz?
Kleszcze to małe pajęczaki należące do podgromady roztoczy. W systematyce dzielą się na rodzinę kleszczy twardych (częściowo okrytych pancerzem) i kleszczy miękkich. Wyróżnia się ponad 800 gatunków kleszczy. W Polsce mamy ok. 20-25 gatunków, najpopularniejsze z nich to:
kleszcz pospolity – można go spotkać w całej Polsce, zwłaszcza tam, gdzie są lasy liściaste i mieszane. Ponadto jest również mieszkańcem miejskich parków, zieleńców i działek.
kleszcz łąkowy – można go spotkać głównie na obszarach położonych na wschód od Wisły (choć coraz częściej i na innych terenach Polski). Upodobał sobie zakrzewione pastwiska, obrzeza jezior, bagniste tereny leśne.
Pasożyty te żywią się krwią w każdym stadium swojego rozwoju, zarówno jako larwa, nimfa i postać dorosła. Żerują na zwierzętach, ale i ludzką krwią nie pogardzą. Samo żerowanie nie jest problematyczne ani groźne dla żywiciela, groźne są choroby przenoszone przez kleszcze. Dla naszych psów czasem jest to groźba śmiertelna. Dlatego warto wiedzieć „co i jak”, jak również maksymalnie zapobiegać ugryzieniom.

Cykl życiowy kleszcza

kleszcze cyklzycia kleszcze cyklzycia2

(źródło: Gazeta Wyborcza, infografika Wawrzyniec Święcicki, www.wellbiznes.com/borelioza/)

Gdzie spotkamy kleszcza?
Niestety w dzisiejszych czasach kleszcze można napotkać dosłownie wszędzie. Nie tylko w lasach (które głownie kojarzą nam się z kleszczami), ale też na łąkach, w miejskich parkach, a nawet w krzakach przed blokiem w centrum miasta czy we własnym ogrodzie. Dlatego też o zabezpieczaniu naszych psów musimy pamiętać przez cały „kleszczowy sezon”, nie tylko podczas wyjazdu na wakacje lub weekendów na działce.
Niezależnie od terenu, kleszcze najbardziej lubią „miejsca przejściowe” pomiędzy różnymi typami roślinności – skraj lasu z łąką, obrzeża jeziora, skraj ścieżek w parku, kępy krzewów na polanach lub trawnikach. Czają się na roślinach raczej niskich - trawach i krzewach (wspinają się do wysokości maksymalnie 150 cm), czasem spadają na ofiarę z góry, ale częściej przyczepiają się do niej w momencie otarcia o roślinę, na której przebywały. Kleszcze nie skaczą na nas i nasze psy z wysokich drzew! Im miejsce jest bardziej wilgotne i zacienione, tym większa szansa na spotkanie tam kleszcza.

Kiedy spotkamy kleszcza?
Kiedyś zwykło się przyjmować, że sezon na kleszcze obejmuje tylko miesiące letnie. Niestety i to się zmieniło. Na skutek ocieplenia klimatu i coraz częstszych łagodnych zim, możemy przyjąć, że sezon na kleszcza zaczyna się już w marcu i trwa do listopada. Największa aktywność przypada w maju i czerwcu, a potem we wrześniu i październiku. Odetchnąć od kleszczy możemy dopiero, kiedy temperatura spada na stałe poniżej 5 stopni Celsjusza (wtedy te pasożyty zapadają w sen). I odwrotnie, gdy po zimie, temperatura zaczyna stale utrzymywać się powyżej kilku stopni powyżej, możemy być pewni, że kleszcze się obudzą.Jeśli zaś chodzi o pory dnia, to kleszcze najbardziej aktywne są w godzinach porannych (8:00-12:00) i popołudniowych (od 16:00 do zmierzchu).

Czym grozi kleszcz?
Samo ugryzienie przez kleszcza nie jest niebezpieczne. Ważne jest, aby poprawnie kleszcza usunąć (wykręcamy go, równocześnie ciągnąc ku górze, nie wyrywamy, bo wtedy w ciele psa może zostać głowa kleszcza) i odpowiednio rankę zdezynfekować. Inaczej może powstać odczyn skórny, a kiedy zwierzak rozdrapie swędzące miejsce - infekcja, a nawet powikłanie ropne. Kleszcza nie smarujemy w żadnym wypadku tłuszczem ani alkoholem (jak podsuwają nam „staropolskie dobre rady”), bowiem wtedy kleszcz może „zwymiotować” i zarazić psa. Jeśli sami nie umiemy go usunąć, udajemy się z tym do pobliskiego weterynarza. Można też zaopatrzyć się w specjalne przyrządy pomagające prawidłowo usunąć pasożyta.

Przykładowe urządzenia do usuwania kleszczy (Kruuse, Trixie)

kleszcze usuwanie1 kleszcze usuwanie2

Od samego ugryzienia dużo groźniejsze są choroby przenoszone przez kleszcze.

Najczęściej występująca i dla psów najniebezpieczniejsza to Babeszjoza (Piroplazmoza). Choroba ta wywoływana jest przez pierwotniaki z gatunku Babesia canis i Babesia gibsoni (wprowadzone do krwi podczas ugryzienia i pasożytowania kleszcza) . Od kilku lat można zaobserwować wzrost zachorowań na tą chorobę. Zapadają na nią nie tylko psy bywające w lesie i na terenach łąkowych, ale również te miejskie, spacerujące jedynie po trawnikach i parkach. Choroba ta występuje przede wszystkim w rejonach północnej, wschodniej i centralnej Polski, ale coraz częściej zarażenia nią spotykane są na terenie całego kraju.
Kleszcz, wbijając się w skórę psa, zaraża go pierwotniakami Babesia canis, które wnikają do wnętrza czerwonych krwinek powodują ich rozpad. Objawy uwidoczniają się po 2-3 dniach od zakażenia. Pies staje się osowiały, nie ma apetytu (dotyczy to też niechęci do picia wody), ma za to wysoką gorączkę i wymiotuje. W moczu pojawia się krew, błony śluzowe stają się blade (najbardziej widoczne jest to na dziąsłach) a węzły chłonne powiększone.
Babeszjoza powoduje zaburzenia w pracy wątroby, nerek, układu krązenia oraz ciężką niedokrwistość, niezdiagnozowana w porę bądź nieleczona może prowadzić nawet do śmierci zwierzęcia. Jej rozwój jest bardzo szybki, dlatego tak ważna jest błyskawiczna decyzja o leczeniu. Polega ono na podawaniu leków niszczących pierwotniaka, oraz tych osłaniających wątrobę i nerki. Czasem konieczna jest tez transfuzja krwi. Babeszjozy nie da się wyleczyć całkowicie, u zarażonych psów zdążają się nawroty choroby. Pies, który przeszedł babeszjozę, może się nią zarazić ponownie (przejście choroby NIE uodparnia organizmu). Każde kolejne zachorowanie może mieć cięższy przebieg i być o wiele niebezpieczniejsze dla psa.
Pies, który trafia do gabinetu weterynaryjnego z podejrzeniem babeszjozy, powinien mieć jak najszybciej wykonane pełne badanie krwi (morfologia i biochemia) oraz test wykrywającym stężenie przeciwciał przeciwko Babeszji lub mikroskopowy rozmaz krwi, choć w początkowej fazie choroby mogą one dać wynik ujemny. Babeszjozy nie można leczyć „na oko” bez badań, bowiem leki podawane w celu unieszkodliwienia pierwotniaka są mocno obciążające dla organizmu.

Dużo rzadziej od babeszjozy psy zapadają na Boreliozę (Choroba z Lyme). Choroba ta powodowana jest przez bakterie, których nosicielami są tylko niektóre gatunki kleszczy. W Polsce zachorowania odnotowywane są najczęściej w północno-wschodniej części kraju. Borelioza u psów najczęściej powoduje obrzęk i bolesność stawów, gorączkę oraz apatię. Najczęstsze objawy to puchlina i bolesność stawów, kulawizna, źle rokujące objawy ze strony nerek, objawy nerwowe i zaburzenia pracy serca.

Inne, rzadziej występujące choroby to:
Porażenie pokleszczowe. Wywołuje je wirus dostający się do organizmu wraz ze śliną kleszcza. Objawy w zależności od rodzaju miejsca ugryzienia i porażonych nerwów, np.: trudności w poruszaniu, połykaniu, kulawizny.
Hepatozoonoza. Do zakażenia dochodzi poprzez zjedzenie kleszczy przez próbujące je wyskubać zwierzęta. Objawy są nietypowe: głównie gorączka oraz objawy estrony nerek. Choroba ma charakter nawrotowy.
Ehrlichioza. Okres wylęgania jest zmienny i waha się od kilku dni do wielu tygodni. Ma zróżnicowane objawy kliniczne. Niektóre psy pozostają jedynie nosicielami bezobjawowymi, u innych stwierdza się przygnębienie, gorączkę, obrzęk kończyn i moszny, niechęć do poruszania się, wybroczyny na błonach śluzowych.

Kiedy dochodzi do zakażenia?
Największe ryzyko zakażenia występuje w momencie kiedy kleszcz po wkłuciu szybko pije krew (pierwsze 48 godzin). Wtedy to pozbywa się nadmiaru płynów, wprowadzając je do rany. Płyny te mogą zawierać drobnoustroje i dochodzi do zakażenia. Tak więc, kiedy znajdziemy na psie bardzo nabrzmiałego kleszcza, oznacza to że minęło już ponad dwie doby od ugryzienia i mogło dojść do zarażenia jakaś chorobą.

Kleszcz przed żerowaniem i po żerowaniu (1-2 dni od wkłucia)

kleszcze przed po

Jak wystrzegać się kleszcza?
Kleszcz po przeniesieniu się z rośliny na ofiarę nie wkłuwa się od razu. Najpierw szuka dogodnego miejsca, co może mu zająć dłuższą chwilę. Najbardziej lubi miejsca z najcieńsza skórą, najcieplejsze i najmniej widoczne. U ludzi – pod kolanami, w łokciach, pod biustem, za uszami, w pachwinie. U psów pachy i pachwiny, głowa (rejony uszu, pyska), szyja, grzbiet. Dlatego najbardziej podstawowym i najprostszym działaniem prewencyjnym jest dokładne przejrzenie naszego psa (i nas samych) po spacerze - obejrzenie całego ciała, ze szczególnym uwzględnieni newralgicznych miejsc, w przypadku psów długowłosych - wyczesanie sierści. Mamy wtedy szanse na usunięcie jeszcze nie zakotwiczonych w skórze kleszczy oraz na wczesne znalezienie tych już wgryzionych i ich usunięcie.

kleszcze pies1 kleszcze pies2 kleszcze pies3

Jednak najlepszym sposobem, aby nasz pupil był bezpieczny jest stosowanie preparatów przeciwko kleszczom.
Preparaty te występują najczęściej pod postacią kropli (Spot-On) nanoszonych na skórę zwierzęcia, obroży oraz sprayu. W ich składzie zazwyczaj znajduje się (wymiennie) imidaklopryd, permetryna, fipronil, w obrożach: propoksur, flumetryna, imidaklopryd. Krople zazwyczaj działają przez okres miesiąca, obroża od miesiąca do pół roku. Preparaty dobieramy pod kątem wielkości i wagi psa. Zazwyczaj prócz kleszczy środki te zabezpieczają psa przeciwko pchłom, komarom, wszołom czy muszkom ( zależności od preparatu).

Najpopularniejsze preparaty dostępne w Polsce:
Frontline (Spot-on, spray)
Kiltix (obroża)
Foresto (obroża)
Beaphar (obroża)
Advantix (Spot-on)
Fiprex (Spot-on, spray)
Effipro (Spot-on, spray)
Sabunol (Spot-on, obroża, spray, puder, emulsja)
Exspot (Spot-on)
Fypryst (Spot-on, spray)

Na naszym rynku dostępne są też:
Elektroniczne urządzenie odstraszające kleszcze, np. firm AHP UltraX, Ally, Skudo. Może być to alternatywa dla psów, które z różnych przyczyn są uczulone na preparaty przeciwko kleszczom. Jednak ciężko nam wypowiedzieć się w kwestii skuteczności tych urządzeń.
Tabletki przeciwko kleszczom i pchłom (do rozgryzania i żucia) zawierające środek owadobójczy i roztoczobójczy: Bravecto (substancja czynna fluralaner), NexGard (substancja czynna afoksolaner),. Ich specyfiką jest to, że substancja czynna zaczyna działać w momencie żerowania pasożyta, więc tabletki te nie chronią przed ugryzieniem – zabijają już wgryzione pasożyty.
Szczepionki
Nobivac Piro (psy zdrowe, powyżej 6 miesiąca życia). Jej działanie ma na celu uodpornienie organizmu przeciwko Babesia canis w celu redukcji nasilenia objawów klinicznych związanych z ostrą postacią babeszjozy oraz niedokrwistości. Czyli szczepionka ta nie zapobiegnie zachorowaniu ani nie zabezpieczy psa przez ugryzieniem kleszcza, jedynie znacznie złagodzi przebieg choroby, jeśli do niej dojdzie. Pierwsze szczepienie wykonuje się w dwóch podaniach w odstępie 3-6 tygodni, a następnie doszczepia się psa regularnie co 6 miesięcy. Sensowność i skuteczność tej szczepionki na chwile obecna jest poddawana dyskusji.
Biocan B (psy zdrowe, powyżej 6 miesiąca życia). Szczepionka ma na celu wywołania odporności przeciwko zakażeniu boreliozą (Borelia garinii, Borelia afzelii, Borelia burgdorferi, Borrelia burgdorferi).

Warto pamiętać o tym, że działanie preparatów przeciwkleszczowych nie jest jednakowe dla każdego psa. Dlatego też, jeśli mimo zabezpieczenia pies złapie kleszcza, warto rozważyć zmianę preparatu na inny. Są to czasem reakcje wręcz osobnicze (na danym psie preparat A działa skutecznie niż preparat B) lub związane z miejscem (w danym rejonie preparat B sprawdza się lepiej niż preparat A). Ważne, aby nowy preparat zawierał inną substancję czynną, niż ten używany wcześniej.
Konieczne jest absolutne przestrzeganie terminu działania danego preparatu i ponowne stosowanie go po upływie czasu określonego w ulotce. Trzeba również pamiętać o tym, że na skuteczność działania preparatów typu Spot-On wpływ ma woda – intensywny deszcz, kąpiel w stawie czy w wannie, szczególnie w krótkim czasie od zakroplenia, może całkowicie lub w dużym stopniu zniwelować działanie preparatu. W przypadku psów dużych lub długowłosych, właściciele często stosują równocześnie Spot-On i obrożę, bowiem pojedyncze zabezpieczenie bywa niewystarczające.
Nie można też zakładać, że pies zabezpieczony jest w 100% bezpieczny. Zawsze może się przydarzyć sytuacja, w której środek nie zadziała tak jak powinien (np. spacer w ulewnie tuż po zakropleniu skóry). Dlatego niezależnie od zabezpieczenia, skórę psa należy regularnie przeglądać, a w przypadku zaobserwowania niepokojących objawów, wskazujących choć w niewielkim procencie na możliwość Babeszjozy, udać się natychmiast do weterynarza.

Ina (08.03.2015)

 

Bibliografia:
http://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/urazy-wypadki/obalamy-mity-o-kleszczach_42278.html
http://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/choroby-pasozytnicze/kleszcze-jak-sie-przed-nimi-bronic_36105.html
http://kleszcze.net/
http://www.psy24.pl/1876-Zagrozenia-chorobami-przenoszonymi-przez-kleszcze.html
http://wetkros.republika.pl/kleszcze.htm

 


 
Polish (Poland)Norsk bokmål (Norway)English (United Kingdom)